११ साउन, काठमाडौं : त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको खुला ठाउँमा बिहीबारयता हङकङको ध्वजावाहक क्याथे प्यासिफिक एयरको वाइडबडी जहाजमा इन्जिन फेरबदल भइरहेको छ । हङकङबाटै आएका इन्जिनियर र प्राविधिकले ‘ग्राउन्डेड’ विमानको इन्जिन खोलेर जगेडा इन्जिन राखिरहेका छन् ।
क्याथेको ‘ब्राभो–लिमा ब्राभो होटल’ कल साइन भएको वाइडबडी ए–३३० त्रिभुवन विमानस्थलमा २७ असारदेखि ‘ग्राउन्डेड’ भएको हो । ३ सय १० यात्रु राखेर काठमाडौंबाट हङकङका लागि उड्ने तरखरमा रहेका बेला जहाजमा समस्या आएको थियो । क्याथेको नेपाल स्टेसनका अनुसार विमानस्थलको एप्रोनबाट जहाज ट्याक्सी–वे हुँदै ‘टेकअफ’का लागि रनवे पुगेपछि पाइलटले दुवै इन्जिनको पावर खोल्दा बायाँतर्फको इन्जिन ‘ब्रस्ट’ भएको थियो । करिब दुई सातापछि इन्जिन ल्याएर फेरबदल सुरु गरिएको हो ।
काठमाडौं विमानस्थलका एक वरिष्ठ एयर ट्राफिक कन्ट्रोलर (एटीसी) का अनुसार इन्जिनमा समस्या देखिएपछि पाइलटले जहाजलाई पुनः एप्रोनमै फर्काउने अनुमति लिएका थिए । ‘त्यो साँझ क्याथेको जहाज हङकङबाट काठमाडौंमा अवतरण हुँदा ठिकै थियो । इन्जिनमा कुनै समस्या भएको रिपोर्ट हामीलाई गरिएको थिएन,’ उनले भने, ‘फर्किने बेला भने एउटा इन्जिनमा समस्या देखिएछ ।’
क्याथेको वाइडबडीले दुई सातासम्म पार्किङ ओगट्दा विमानस्थल व्यवस्थापनमा समेत समस्या भएको थियो । अरू जहाजलाई पार्किङका लागि ठाउँ नपुग्ने भएकाले विमानस्थलका कर्मचारीले क्याथेको जहाजलाई कहिले आयल निगमको डिपो नजिकैको पार्किङमा त कहिले उत्तरपूर्वी क्षेत्रमा रहेको रिमोट पार्किङमा लैजाने प्रयास गरेका थिए । उपकरणको सहायताले तानेर जहाजलाई अन्यत्र सार्ने प्रस्ताव क्याथेका कर्मचारीले मानेनन् । बिग्रेको जहाजको पूरा पार्किङ शुल्क तिरेर एप्रोनमै राख्ने अडान उनीहरूले लिए ।
क्याथेको नेपाल स्टेसनका अनुसार त्यस जहाजको इन्जिन ‘सर्भिसिङ’ गर्ने बेला भएको थिएन । ‘यो अचानक देखिएको समस्या थियो । इन्जिनमा कुनै कैफियत थिएन,’ क्याथेका एक अधिकारीले भने । हुन त हरेक जहाजमा एक जना इन्जिनियर पनि चालकदलसँगै आउँछन् । यस जहाजमा पनि आएका इन्जिनियरले समाधानका लागि प्रयास गरेका थिए । तर क्याप्टेनले जहाजको लगबुकमा इन्जिनमा देखिएका प्राविधिक समस्या जटिल नै भएको लेखिदिएपछि जहाजलाई ‘ग्राउन्डेड’ घोषणा गरियो । यात्रुलाई बाहिर निकालियो ।
बिग्रेको दुई सातापछि क्याथेले अन्यत्रै उडिरहेको आफ्नै कम्पनीको बोइङ ७४७–४०० सिरिजको कार्गो विमानको ‘स्लट’ फेला पारेर बिहीबार एउटा जगेडा इन्जिनसहित काठमाडौं ओराल्यो । ‘१ लाख १२ हजार किलोग्राम कार्गो क्षमता भएको त्यो विमान इलोक्ट्रोनिक्स, कपडा, औषधि, मेसिनरी सामान बोकेर हङकङबाट पहिल्यै बुक भएका न्युयोर्क, मेलान, टोरेन्टोलगायतका गन्तव्यमा ढुवानीमा व्यस्त थियो । त्यसको ठाउँमा बोइङ ७४७–८०० सिरिजको ठूलो कार्गो जहाजलाई अदलीबदली गरेर ल्याइयो,’ स्रोतले भन्यो ।
काठमाडौं विमानस्थलका महाप्रबन्धक हंसराज पाण्डेले जगेडा इन्जिन आइपुगेपछि नेपाल वायुसेवा निगमको ह्यांगर (जहाज मर्मतशाला) अगाडि क्याथेको वाइडबडीलाई लगियो । ‘त्यहाँ राखिएको निगमको वाइडबडीलाई पहिले क्याथेको ग्राउन्डेड जहाज राखिएको पार्किङमा ल्याइएको छ,’ उनले भने । पहिले राखिएकै पार्किङमा इन्जिन फेरबदल गर्न क्याथेलाई काठमाडौं विमानस्थलले अनुमति दिएन ।
१ सय ७९ जहाज भएको क्याथेसँग २० वटा कार्गो जहाज छन् । ७६ मिटर लामो र पखेटाको फैलावट ६८ मिटर चौडाइ भएका बोइङ ७४७–८०० सिरिजका १४ जहाज छन् । ‘तर काठमाडौं विमानस्थलको पार्किङका लागि ती जहाज उपयुक्त नभएकाले अन्यत्रै उडिरहेको बोइङ ७४७–४०० सिरिजको कार्गो नेपाल ल्याइयो,’ स्रोतले भन्यो, ‘यही खालको कार्गो विमानलाई मात्रै नेपालमा अवतरण/उडान अनुमति छ । यसको भारवहन क्षमता १ सय १२ मेट्रिक टन हो । तर काठमाडौंमा ल्याइएको इन्जिन मात्रै १२ टन हाराहारी हो ।’
जगेडा इन्जिन ल्याएर बिहीबार काठमाडौंमा अवतरण भएको जहाज बिग्रेको इन्जिन बोकेर शुक्रबार बिहान हङकङ फर्किसकेको छ । बेलायतको रोल्स रोयस होल्डिङद्वारा उत्पादित ट्रेन्ट इन्जिन उडानयोग्य नै भएकाले हङकङमा मर्मत गरेर पुनः प्रयोगमा ल्याइने क्याथे नेपालका एक अधिकारीले बताए । ‘ग्राउन्डेड’ वाइडबडी जहाजमा इन्जिन फेर्न १५ हाराहारी नेपाली र विदेशी प्राविधिक खटिएका छन् । इन्जिन जडान भइसकेपछि जाँच गरिनेछ । जाँच कहिले हुने हो भन्ने यकिन भइसकेको छैन । प्राविधिकले अनुमति दिएपछि जहाजलाई यात्रु नराखी हङकङ लगिनेछ ।
यस घटनाले नेपालमा वाइडबडी विमान मर्मत गर्न अन्तर्राष्ट्रियस्तरको ह्यांगरको आवश्यकता टड्कारो बनेको छ । अन्तर्राष्ट्रियस्तरको ह्यांगर सेवा नभएकै कारण क्याथेको बिमासँग सम्बन्धित एजेन्सीले नेपालमा इन्जिनको खुला आकाशमा मर्मत गर्न अनुमति दिएन । मनसुनयाममा खुला आकाशमुनि इन्जिन मर्मत गर्न नसकिने लगायतका कारण क्याथेले अन्यत्रै उडानमा रहेको कार्गो विमानबाट जगेडा इन्जिन नेपाल ल्यायो र फेरबदल गर्यो । मर्मत भने हङकङमै रहेको आफ्नो अन्तर्राष्ट्रियस्तरको सुविधासम्पन्न एमआरओ ह्यांगरमा गर्ने भएको छ ।
इन्जिनमै समस्या झेलेका कारण कोभिडअघि भारतको जेट एयरवेज, कतार एयरवेज, थाई एयर र यूएईको इतिहाद एयरवेजले पनि हप्तौंसम्म नेपालमा जहाज ‘ग्राउन्डेड’ गर्नुपरेका दृष्टान्त छन् । फागुन २०७१ मा इस्तानबुलबाट आएको टर्किस एयरको वाइडबडी विमान अवतरणका क्रममा धावनमार्गबाट चिप्लेको थियो । घाँसेमैदानमा रोकिएको टर्किसको त्यो जहाज झिक्ने उपकरण नेपालमा कसैसँग पनि नभएका कारण अन्तर्राष्ट्रिय उडान चार दिन रोकिएको थियो । २६ अर्ब रुपैयाँ बराबरको ‘ब्रान्ड न्यु’ जहाज नेपालमा मर्मत हुन सकेन । टर्किसले जहाज बिमा कम्पनीलाई हस्तान्तरण गरी काम गर्ने पार्टपुर्जा झिकेर लगेको थियो । खोक्रो जहाज भने १ करोड हाराहारीमा लिलाम गरिएको थियो ।
धावनमार्ग बाहिर नेपालमा आधुनिक मर्मतशाला नभएका कारण यहाँ कुनै विदेशी वायुसेवाको इन्जिनमा समस्या भइहाले चार्टर जहाजबाट प्राविधिक, इन्जिन, स्पेयर पाटर््स ल्याएर खुला आकाशमुनि मर्मत गर्नुपर्ने बाध्यता छ । नेपालमा ७ दशक पुरानो त्रिुभवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा ठूला विमानलाई भैपरि प्राविधिक सेवा दिने केही विदेशी एमआरओका साना वर्कसप छन् । तर, तीसँग सबै प्रकारका जहाजलाई आवश्यक पर्ने स्पेयर पाटर््स त धेरै परको कुरा हो, सामान्य ‘टुल्स’ नै पर्याप्त छैनन् । ‘काठमाडौं विमानस्थलमा त यस्तो हालत छ, पोखरा र भैरहवामा निर्माण गरिएका अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल बन्दैमा विदेशी वायुसेवा कहाँ जान्छन् र !’ त्रिभुवन विमानस्थलका एक अधिकारीले भने, ‘उनीहरूलाई यात्रु मात्रै भएर होइन, त्यहाँ केही भइहाले पाङ्ग्रा फेर्दा चाहिने आधारभूत उपकरणको सेवा दिने इन्जिनियरिङ सेवा पनि चाहिन्छ ।’
