इस्तानबुल, १९ जेठ : युक्रेनले सोमबार इस्तानबुलमा रुससँगको वार्तामा ‘शान्तिका लागि आवश्यक कदम’ चाल्न तयार रहेको बताएको छ । वार्तामा दुवै पक्षले दोस्रो विश्वयुद्धपछि युरोपमा जारी तीन वर्षे युद्धलाई कसरी अन्त्य गर्ने भन्नेबारे योजना आदानप्रदान गर्नेछन्।
रुसको आक्रमणको प्रारम्भिक हप्तापछि अमेरिकी राष्ट्रपति डोनल्ड ट्रम्पको आग्रहमा पहिलो पटक मस्को र किएभले प्रत्यक्ष वार्ता सुरु गरेका छन्, तर अझैसम्म एक मायावी सम्झौताको दिशामा उल्लेखनीय प्रगति भएको छैन।
युक्रेनले रुसी भूमिमा अहिलेसम्मकै सबैभन्दा कठिन तर सफल आक्रमण गरेको एक दिनपछि सोमबारको वार्ता भएको हो । आइतबारको आक्रमणमा अग्रपङ्क्तिभन्दा हजाराँैं किलोमिटर पछाडि रूसी एयरबेसमा राखिएका दर्जनौँ रणनीतिक बमवर्षक विमानलाई निशाना बनाइएको थियो ।
गत महिना इस्तानबुलमा भएको पहिलो चरणको वार्तामा ठूलो सङ्ख्यामा कैदीआदानप्रदान भएपनि सन् २०२२ को फेब्रुअरीमा रुसले आक्रमण गरेपछि जारी द्वन्द्वमा कुनै विराम लाग्न सकेको छैन । दोस्रो चरणको वार्ता इस्तानबुलको सिरागन प्यालेसमा स्थानीय समयअनुसार सोमबार दिउँसो १ बजे सुरु हुनेछ । वार्तास्थल बोस्फोरसको किनारमा रहेको ‘ओटोमन इम्पेरियल हाउस’ टर्कीएमा रहेको आधुनिक सेवा सुविधा सम्पन्न पाँच तारे होटल हो। टर्कीएका विदेशमन्त्री हकान फिदानले वार्तामा मध्यस्थता गर्नुहुनेछ ।
युक्रेनका राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्कीले वार्ताअघि भिल्नियसमा नेटो सदस्य राष्ट्रको शिखर सम्मेलनलाई सम्बोधन गर्दै भन्नुभयो, “हामी शान्तिका लागि आवश्यक कदम चाल्न तयार छौँ ।” वार्ता टोलीसँग मध्यस्थ एक स्रोतले रुसलाई आफ्ना विगतका कडा मागहरू नदोहो¥याउन र ‘लचिलोपन’ देखाउन आग्रह गरेको बताएको छ । स्रोतले एएफपीलाई भन्यो, “यदि उनीहरू अघि बढ्न तयार भएमा पहिलेका अडानहरू दोहोरिने छैनन् र वार्ताले आज राम्रो र ठूलो समाचार बाहिर ल्याउने छ ।
– ‘बिना शर्त युद्धविराम’ –
मस्कोले युक्रेनले आफ्ना मागहरू पहिल्यै पठाउन दबाब दिएपछि उसले आफ्नो शान्ति सम्झौताको ‘ज्ञापनपत्र’ पेश गर्ने बताएको छ। कुटनीतिक पहलपछि पनि दुवै पक्ष सम्झौताबाट धेरै टाढा छन् ।
जेलेन्स्कीले आइतबार युद्ध तत्काल रोक्न आह्वान गर्नुभएको थियो । किएभले दीर्घकालीन शान्तिको छलफलको लागि युद्धविराम आवश्यक पहिलो कदम भएको बताएको छ । जेलेन्स्कीले आइतबार सामाजिक सञ्जालमा लेख्नुभएको छ, “पूर्ण र बिनाशर्त युद्धविराम, कैदीहरूको रिहाई र अपहरणमा परेका बालबालिकाको घर फिर्ती वार्ताको लागि निर्विकल्प शर्त हो।”
उहाँले रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनसँग प्रत्यक्ष भेटवार्ताका लागि जोड दिनुभएको छ । जेलेन्स्कीले भन्नुभयो, “मुख्य मुद्दाहरू नेताहरूले मात्र समाधान गर्न सक्दछन्।”
क्रेमलिनले जेलेन्स्की र पुटिनको भेटको सम्भावनालाई बारम्बार पछाडि धकेल्दै आएको छ । रूसले युद्धका क्रममा जेलेन्स्कीको वैधतामाथि नै प्रश्न उठाएको छ र उहाँलाई पदच्युत गर्न बारम्बार आह्वान गरेको छ । मस्कोले युक्रेनको सेनालाई सीमित गर्ने, देशलाई नेटोमा सामेल हुन प्रतिबन्ध लगाउने र व्यापक मागहरूको मिश्रणलाई सम्बोधन गर्न प्रयोग गरिने भाषा द्वन्द्वको ‘मूल कारण’ लाई सम्बोधन गर्न चाहेको बताएको छ । किएभ र पश्चिमले ती आह्वानलाई अस्वीकार गरेका छन् र रुसको आक्रमणलाई साम्राज्यवादी भूमि कब्जाबाहेक अरू केही होइन भनेका छन्।
दोस्रो विश्वयुद्धपछिको युरोपको सबैभन्दा ठूलो शरणार्थी सङ्कटमा रुसले आक्रमण गरेयता दशौं हजार मानिसको ज्यान गइसकेको छ भने पूर्वी र दक्षिणी युक्रेनको ठूलो भूभाग ध्वस्त भएको छ । यसका कारण लाखौँ मानिस आफ्नो घरछोड्न बाध्य भएका छन् । सन् २०२२ मा असफल वार्ताको नेतृत्व गरेका पुटिनका वैचारिक सहयोगी भ्लादिमिर मेदिन्स्की इस्तानबुलमा रुसको तर्फबाट शीर्ष वार्ताकार हुनुहुनेछ ।
युक्रेनको टोलीको नेतृत्व रक्षामन्त्री रुस्तम उमरोभले गर्नुहुनेछ । युक्रेनी प्रतिनिधिमण्डलका सदस्यहरूले इस्तानबुलमा बेलायत, जर्मनी र इटालीका अधिकारीहरूसँग भेटवार्ता गरेको किएभको विदेश मन्त्रालयले जनाएको छ।
– तत्काल युद्धविराम –
किएभको सेनालाई महिनौंसम्म धक्का लागेपछि युक्रेनले आइतबार एउटा ठूलो विशेष कारबाहीमा ७ अर्ब अमेरिकी डलर बराबरको ४० रणनीतिक रुसी बमवर्षक विमानलाई क्षति पु¥याएको जनाएको छ । किभको सुरक्षा सेवाका अनुसार १८ महिना अघिदेखि रुसमा ड्रोनलाई भित्राउने र त्यसपछि अग्रपङ्तीबाट हजारौं किलोमिटर टाढा रहेको एयरबेसनजिकैबाट प्रक्षेपण गर्ने योजना थियो ।
महिनौंदेखि रुसी सेना हरू विशेष गरी उत्तरपूर्वी सुमी क्षेत्रमा अघि बढिरहेका छन्, जहाँ पुटिनले आफ्ना सेनालाई सीमामा ‘बफर जोन’ स्थापना गर्न आदेश दिएका थिए। वार्ताअघि रूसी अधिकारीहरूले युक्रेनलाई पश्चिमी सैन्य सहयोगबाट अलग गर्न र आफ्नो सेनाको नियन्त्रणमा रहेको क्षेत्र छोड्न आग्रह गरेका थिए ।
किएभले पहिले नै युद्ध होइन, कूटनीतिको माध्यमबाट मात्र रुसले कब्जा गरेको भूभाग प्राप्त गर्न सक्छ भन्ने स्वीकारेको छ । युक्रेनले नेटो सुरक्षा वा जमीनमा सैनिक र पश्चिमा समर्थित ठोस सुरक्षा प्रत्याभूतिहरू पनि चाहेको छ । यसलाई रूसले अमान्य भन्दै आएको छ ।
