पेरिस, १८ असार : जब जोसेलिन लेइत्जिङ्गरले आफ्ना विश्वविद्यालयका विद्यार्थीहरूलाई उनीहरूको जीवनमा उनीहरूले भेदभाव देखेका समयहरूको बारेमा लेख्न लगाउनुभयो, उहाँले धेरै कथामा स्याली नामकी महिला पीडित भएको थाहा पाउनुभयो ।
“यो स्पष्ट थियो कि च्याटजिपिटीले यसलाई सामान्य महिलाको नाम हो भन्ने निर्णय गरेको थियो”, सिकागोको इलिनोइस विश्वविद्यालयमा व्यापार र समाजसम्बन्धी स्नातक कक्षा पढाउने लेइत्जिङ्गरले भन्नुभयो, “उनीहरूले आफ्नै जीवनका आफ्नै उपाख्यानात्मक कथाहरू पनि लेखिरहेका थिएनन् ।”
लेइत्जिङ्गरले आफ्ना एक सय ८० विद्यार्थीमध्ये आधाले गत सेमेस्टरमा कुनै न कुनै समयमा च्याटजिपिटीको अनुचित प्रयोग गरेको अनुमान गर्नुभयो जसमा कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआई) को नैतिकताबारे लेख्नु पनि समावेश थियो । यसलाई उहाँले ‘विडम्बनापूर्ण’ र ‘दिमाग भ्रमित पार्ने’ भन्नुभयो । त्यसैले निबन्ध लेख्न च्याटजिपिटी प्रयोग गर्ने विद्यार्थीहरू कम आलोचनात्मक सोचमा संलग्न हुन्छन् भन्ने हालैको अनुसन्धानले उहाँलाई अचम्म बनाएन ।
सहकर्मी–समीक्षा नगरिएको प्रिप्रिन्ट अध्ययन व्यापक रूपमा अनलाइन साझा गरिएको थियो र स्पष्ट रूपमा केही निराश शिक्षकहरूसँग मिल्दोजुल्दो थियो । यस पेपरको पछाडि एमआइटी अनुसन्धानकर्ताहरूको टोलीले गत महिना अनलाइन प्रकाशित भएदेखि सबै प्रकारका शिक्षकहरूबाट तीन हजारभन्दा बढी इमेल प्राप्त गरेको प्रमुख लेखक नतालिया कोस्मिनाले बताउनुभयो ।
– ‘आत्माविहीन’ एआई निबन्धहरू –
सानो अध्ययनका लागि बोस्टन क्षेत्रका ५४ वयस्क विद्यार्थीलाई तीन समूहमा विभाजन गरिएको थियो । एक समूहले २० मिनेटका निबन्धहरू लेख्न च्याटजिपिटी प्रयोग गर्यो, अर्कोले सर्च इन्जिन प्रयोग गर्यो र अन्तिम समूहले केवल आफ्ना दिमागको सहारा लिनुपर्यो ।
अनुसन्धानकर्ताहरूले विद्यार्थीहरूको मस्तिष्क गतिविधि मापन गर्न इइजी उपकरणहरू प्रयोग गरे र दुई शिक्षकले निबन्धहरूलाई अङ्क दिए । च्याटजिपिटी प्रयोगकर्ताहरूले सबै स्तरमा मस्तिष्क मात्र प्रयोग गर्ने समूहभन्दा उल्लेखनीय रूपमा खराब अङ्क पाए । उनीहरूको मस्तिष्कका विभिन्न क्षेत्रहरू कम पटक एकअर्कासँग जोडिएको इइजीले देखायो ।
च्याटजिपिटी समूहका ८० प्रतिशतभन्दा बढीले उनीहरूले भर्खरै लेखेका निबन्धबाट अन्य दुई समूहका करिब १० प्रतिशतको तुलनामा केही पनि उद्धृत गर्न सकेनन् । तेस्रो सत्रसम्म च्याटजिपिटी समूह मुख्यतया प्रतिलिपि र टाँस्नमा केन्द्रित देखिन्थ्यो । शिक्षकहरूका अनुसार उनीहरूले ‘आत्माविहीन’ च्याटजिपिटी निबन्धहरूलाई सजिलै पहिचान गर्न सक्थे किनभने तिनमा राम्रो व्याकरण र संरचना थियो तर रचनात्मकता, व्यक्तित्व र अन्तर्दृष्टिको कमी थियो ।
तथापि कोस्मिनाले च्याटजिपिटी प्रयोगले मानिसहरूलाई अल्छी वा अधिक मूर्ख बनाउँछ भन्ने पेपरले देखाएको दाबी गर्ने मिडिया रिपोर्टहरूको विरोध गर्नुभयो । उहाँले चौथो सत्रलाई औँल्याउनुभयो, जतिबेला मस्तिष्क मात्र प्रयोग गर्ने समूहले आफ्नो निबन्ध लेख्न च्याटजिपिटी प्रयोग गर्यो र न्युरल कनेक्टिभिटीको अझ उच्च स्तर प्रदर्शन गर्यो ।
कोस्मिनाले अध्ययनको सानो नमूना आकारबाट निष्कर्ष निकाल्न धेरै चाँडो भएको कुरामा जोड दिनुभयो तर एआई उपकरणहरू कसरी सिकाइमा मद्दत गर्न थप सावधानीपूर्वक प्रयोग गर्न सकिन्छ भनेर थप अनुसन्धानका लागि आह्वान गर्नुभयो । अनुसन्धानमा संलग्न नभएकी क्यालिफोर्निया विश्वविद्यालय सान डियागोका न्युरोसाइन्टिस्ट एस्ले जुभिनेटले प्रिप्रिन्टबाट गलत रूपमा व्याख्या गर्ने केही ‘गलत’ शीर्षकहरूको आलोचना गर्नुभयो ।
“यस पेपरमा हाम्रो मस्तिष्कमा एलएलएम (च्याटजिपिटी जस्ता ठूला भाषा मोडेलहरू) को प्रयोगले न्यूरल प्रभावका बारेमा कुनै दाबी गर्न पर्याप्त प्रमाण वा पद्धतिगत कठोरता छैन”, उहाँले भन्नुभयो ।
– बट बाहिर सोच्दै –
लेइत्जिङ्गरले सन् २०२२ मा च्याटजिपिटी जारी भएदेखि विद्यार्थी निबन्धहरूमा आएको परिवर्तनलाई अनुसन्धानले प्रतिबिम्बित गरेको बताउनुभयो, किनकि हिज्जे त्रुटिहरू र प्रामाणिक अन्तर्दृष्टि दुवै कम सामान्य भए । कहिलेकाहीँ विद्यार्थीहरूले च्याटजिपिटीबाट प्रतिलिपि गरेर टाँस्दा फन्ट पनि परिवर्तन नगरेको उहाँले बताउनुभयो ।
तर लेइत्जिङ्गरले केही कक्षामा विश्वविद्यालयहरूले एआईको प्रयोगलाई प्रोत्साहित गरिरहेको तर अरूमा प्रतिबन्ध लगाइएको छ भने तिनीहरू भ्रमित हुन सक्छन् भन्दै विद्यार्थीहरूप्रति समानुभूतिको आह्वान गर्नुभयो । नयाँ एआई उपकरणहरूको उपयोगितालाई कहिलेकाहीँ क्यालकुलेटरहरूको परिचयसँग तुलना गरिन्छ, जसमा शिक्षकहरूलाई उनीहरूको तरिका परिवर्तन गर्न आवश्यक पर्दछ ।
तर लेइत्जिङ्गर आफ्नो निबन्ध प्रश्न च्याटजिपिटीमा टाँस्नुअघि सिक्ने प्रक्रियामा धेरै महत्त्वपूर्ण चरणहरू छाडेर विषयको बारेमा केही जान्न आवश्यक पर्दैन भन्ने विद्यार्थीहरूप्रति चिन्ता व्यक्त गर्नुभयो । गुमनाम रहन चाहने २० वर्ष उमेरका बेलायती विश्वविद्यालयका एक विद्यार्थीले च्याटजिपिटीलाई व्याख्यान नोटहरू सङ्कलन गर्न, इन्टरनेट खोज्न र विचारहरू उत्पन्न गर्न उपयोगी उपकरण पाएको बताए ।
“मलाई लाग्छ कि तपाईंको काम लेख्नका लागि च्याटजिपिटी प्रयोग गर्नु ठीक होइन किनभने तपाईं विश्वविद्यालयमा यसैका लागि आउनुभएको होइन”, उनले भने । यो समस्या उच्च विद्यालय र विश्वविद्यालयका विद्यार्थीहरूभन्दा बाहिर जान्छ ।
शैक्षिक पत्रिकाहरू एआई–उत्पन्न वैज्ञानिक कागजातहरूको विशाल आगमनसँग सामना गर्न सङ्घर्ष गरिरहेका छन् । पुस्तक प्रकाशन पनि प्रतिरक्षित छैन, एउटा स्टार्टअपले एक वर्षमा आठ हजार एआई–लिखित पुस्तकहरू निकाल्ने योजना बनाएको छ ।
“लेख्नु भनेको सोच्नु हो, सोच्नु भनेको लेख्नु हो, र जब हामी त्यो प्रक्रियालाई हटाउँछौँ, सोचाइका लागि यसको अर्थ के हो ?”, लेइत्जिङ्गरले प्रश्न गर्नुभयो ।
