काठमाडौँ, ६ चैत : भिडियो सेयरिङ प्लाटफर्म ‘टिकटक’ बेच्न दबाब दिँदै अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले थपेको समयसीमा सकिन दुई साता मात्रै बाँकी छ । यो अवधिमा टिकटक किन्न ओर्याकल, वालमार्ट जस्ता ठूला प्रविधि कम्पनी अघि सरेका छन् । तर, स्वामित्वकर्ता चिनियाँ कम्पनी बाइटडान्सले टिकटक बेच्नुभन्दा बरु अमेरिकामा व्यवसाय नै बन्द गर्न ज्यादा रुचि देखाएको छ ।
योसँगै झन्डै १८ करोड प्रयोगकर्तासहित अमेरिकामा लोकप्रिय सामाजिक सञ्जालमध्ये एक टिकटकको भविष्य के हुने भन्ने अन्योल छ । बाइटडान्सले टिकटक नबेचेपछि गत जनवरीमा अमेरिकामा दुई दिनजति टिकटक प्रतिबन्धित नै भएको थियो ।
अमेरिकी सरकारले राष्ट्रिय सुरक्षासम्बन्धी जोखिमलाई कारण देखाउँदै यस एपको अमेरिकी स्वामित्व कि त स्थानीय लगानीकर्तालाई बेच्नुपर्ने वा एपमाथि प्रतिबन्ध लगाइने कानुन लागू गरेको छ । यस विषयमा निर्णय गर्न बाइटडान्सलाई सुरुमा गत १९ जनवरीसम्मको समयसीमा दिइएकामा ट्रम्पले ७५ दिन थपिदिएका हुन् ।
टिकटकको अमेरिकी व्यवसाय बिक्री भएमा लगभग ५० अर्ब अमेरिकी डलर आसपास मूल्य रहने एनबीसीका बजार विश्लेषकको अनुमान छ । सञ्चारमाध्यममा आएका समाचारमा अमेरिकी अर्बपति रेड र्यासनरले झन्डै ४८ अर्ब अमेरिकी डलरमा टिकटक खरिद गर्न तयार रहेको प्रस्ताव बाइटडान्सलाई पठाइसकेका छन् ।
यस्तै, रेडिटका सहसंस्थापक एलेक्सिस ओहानियनले टिकटक खरिद गर्न लस एन्जेल्सका धनाढ्य फ्र्यांक म्याककोर्टलाई सघाउने बताएका छन् । सफ्टवेयर कम्पनी ओर्याकलले भने टिकटक खरिदका लागि ह्वाइट हाउसबाटै कुरा अघि बढाइरहेको अमेरिकी सञ्चारमाध्यम पोलिटिकोको विश्लेषण छ ।
टिकटकले ठूलो संख्यामा अमेरिकी प्रयोगकर्ताको व्यक्तिगत तथ्यांक संकलन गर्ने र त्यसको दुरुपयोगसमेत हुन सक्ने आशंका व्यक्त गर्दै अमेरिकी प्रशासनले टिकटकमाथि प्रतिबन्धको अल्टिमेटम दिएको थियो । ट्रम्पले थप गरेको ५ अप्रिलको समयसीमा नजिकिँदै गर्दा अघिल्लो साता एयरफोर्स वानमा आयोजित एक कार्यक्रममा उनले चार विभिन्न समूह टिकटकको अमेरिकी व्यवसाय खरिद गर्न इच्छुक रहेको खुलासा गरेका थिए । इच्छुक खरिदकर्तामा प्रोजेक्ट लाइब्रेरीको नेतृत्व गरिरहेका लस एन्जलस डोजर्सका पूर्वमालिक फ्र्यांक म्याककर्ट र इन्भेस्टमेन्ट बैंकर स्टिभन मन्युसन लगायत देखिएका छन् ।
मेटा, गुगल, ओर्याकल, माइक्रोसफ्ट, वालमार्ट देखि चर्चित युट्युबर मिस्टर बिस्ट समेत टिकटकका सम्भावित खरिदकर्ताका रूपमा आएका छन् । यी सबै लगानीकर्ताको आ–आफ्नै समूह बनाएर अमेरिकामा आकर्षक मानिएको टिकटकको व्यवसाय खरिद गर्ने दाउमा छन् ।
एसोसिएटेड प्रेसका अनुसार अमेरिकी एआई कम्पनी ‘पर्प्लेक्सिटी एआई’ ले पनि टिकटकलाई आफ्नो अमेरिकी सञ्चालन पर्प्लेक्सिटीमा गाभ्न प्रस्ताव गरेको छ । युट्युबर मिस्टर बिस्ट (जिम्मी डोनाल्डसन) ले केही लगानीकर्तासँग मिलेर टिकटक किन्ने छलफल अघि बढाएको उनका प्रवक्ता म्याथ्यु हिल्जिकले एपीलाई बताएका थिए ।
यसैबीच ट्रम्पले टिकटक खरिद–बिक्रीको मध्यस्थ गर्ने जिम्मेवारी अमेरिकी उपराष्ट्रपति जेडी भान्स र राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार माइक वाल्ट्जलाई दिएका छन् । भान्सले शुक्रबार आयोजित कार्यक्रममा राष्ट्रिय सुरक्षा चासोको सम्बोधन हुने गरी तोकिएको समयसीमाभित्रै टिकटक खरिद–बिक्री सम्झौता सम्पन्न हुने विश्वास व्यक्त गरेका थिए ।
अमेरिकी प्रयोगकर्ताको तथ्यांकमा हुन सक्ने सम्भावित उल्लंघन र विदेशी विज्ञापनदाताले अमेरिकी नागरिकलाई पार्न सक्ने प्रभावबाट जोगाउन आफूहरूले यस्तो कदम चालेको भान्सको भनाइ थियो । ‘यस्तो व्यापक पहुँच र प्रभाव भएको प्लाटफर्म विदेशी कम्पनीको प्रत्यक्ष प्रभावमा रहँदा त्यसले राष्ट्रिय सुरक्षामा ल्याउन सक्ने जोखिमबारे हामी जानकार छौं,’ भान्सको भनाइ थियो ।
बाइटडान्सले भने अमेरिकी संसद्लगायत स्थानमा दिएका आधिकारिक बयानमा आफूहरूले प्रयोगकर्ताको डेटा दुरुपयोग नगरेको र अमेरिकी प्रयोगकर्तासँग सम्बन्धित विषय अमेरिकाबाहिर नजाने हुँदा अमेरिकी सरकारका आरोप फगत आशंका मात्रै भएको प्रतिवाद गर्दै आएको छ । बाइटडान्स र कतिपय अमेरिकी टिकटक प्रयोगकर्ताले पनि एपमाथिको प्रतिबन्धले अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताको अधिकारलाई उल्लंघन गर्ने बताउँदै आएका छन् ।
सन् २०१७ मा टिकटकले अमेरिकी बजारमा प्रवेश गरेदेखि नै यससम्बन्धी विवाद सुरु भएको हो । डेटा गोपनीयतासम्बन्धी चिन्तालाई मध्यनजर गर्दै अमेरिकाले सन् २०१९ देखि बाइटडान्समाथि निगरानी सुरु गरेको थियो । सन् २०२० मा तत्कालीन राष्ट्रपति ट्रम्पले टिकटकलाई राष्ट्रिय सुरक्षामा खतरा पार्ने भन्दै प्रतिबन्ध प्रस्ताव गरेका थिए । अदालतको आदेशले त्यतिबेला प्रतिबन्ध रोकिए पनि सन् २०२१ मा जो बाइडेन प्रशासनले त्यसलाई फेरि अघि बढाएको थियो । सन् २०२४ मा अमेरिकी संसद्बाट कानुन नै पारित भएपछि टिकटकले कि त अमेरिकी व्यवसाय बिक्री गर्ने नभए अमेरिकामा प्रतिबन्ध सहने गरी अल्टिमेटम पाएको थियो ।
अमेरिकी सरकारको निर्णय आएलगत्तै दुई फरक खालका गतिविधि प्रविधि बजारमा देखा परेको फोर्ब्सको विश्लेषण छ । एक थरीले टिकटक प्रतिबन्धित भएमा त्यहाँको ठूलो प्रयोगकर्ता संख्या आफ्नातर्फ आकर्षित हुने र आफूलाई फाइदा पुग्ने आकलन गरेका छन् । अमेरिकी व्यवसाय आफूले लिन सके आफ्नो बजार प्रभुत्व अझै बढ्ने अर्को थरी कम्पनीको आशा छ ।
बाइटडान्सले टिकटकमाथिको सम्भावित प्रतिबन्ध रोक्न माग गर्दै अमेरिकी अदालतमा दायर गरेका मुद्दामा असफलता पाइसकेको छ । कम्पनीले सुरुमा कानुनी विकल्प खोज्ने र नभएमा प्रतिबन्ध सहने बताउँदै आएको छ । ट्रम्पले भने आफूले टिकटकलाई बचाउन चाहेको भन्दै चीनसँग यस विषयमा कुरा गर्ने र आफूले दिएका चार विकल्पमध्ये एक चीनले स्वीकार गर्ने आशा व्यक्त गर्दै आएका छन् ।
प्रयोगकर्ताका आधारमा अमेरिका टिकटकको सबैभन्दा ठूलो बजार हो । चीनले बाइटडान्समाथि अमेरिकाको कानुनी अड्चनलाई राजनीतिक रूपमा अभिप्रेरित र प्रतिस्पर्धाबाट डराएको कदमका रूपमा व्याख्या गर्ने गरेको छ । यो साता टिकटकको अमेरिकामा भविष्य के हुने र ट्रम्प प्रशासनले खेल्न खोजेको मध्यस्थकर्ताको भूमिका सफल हुने वा नहुने स्पष्ट हुनका लागि महत्त्वपूर्ण रहेको एनबीसी न्युजले उल्लेख गरेको छ ।
