काठमाडौँ, भदौ १३ : नेपालमा बर्सैपिच्छे महामारीका रूपमा देखापर्ने हैजा (कोलेरा) को प्रमुख कारण खानेपानी रहेको छ । अघिल्ला वर्षहरूमा खानेपानीमा ढल मिसिएर, इनारमा ढलको पानी मिसावट भएर, पानीका पाइप फुट्न गई हैजाको भाइरस मिसिएर, भिब्रियो कोलेरा भएको तरकारी नपखाली खाँदा हैजा महामारीका रूपमा फैलने गरेको छ ।
गत वर्ष ललितपुरको पुनस्र्थापना केन्द्रमा हैजाले महामारीको रूप लिएको थियो । काठमाडौँमा पनि हैजाका कारण धेरै मानिस प्रभावित भएका थिए । बर्खाको पानी मिसावट भएर हैजा फैलिएको थियो । इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाका निर्देशक डा. चन्द्रभाल झाले हैजा फैलने प्रमुख कारण पानी र खानेकुराबाहेक अरू हुन नसक्ने बताउनुभयो । ढलको पानी पिउने, पानी नतताई पिउने, सागसब्जी नपखाली खाएका कारण हैजा पुष्टि भएको छ ।
डा. झाले बर्सेनि हैजाको प्रकोप बढ्नुमा कोलेरा जीवाणु भएको खानेपानी प्रमुख कारण भएको जानकारी दिनुभयो । भिब्रियो कोलेरा नामक जीवाणुबाट हैजा फैलिएको पनि उहाँले जानकारी गराउनुभयो । वीरगन्जमा फैलिएको हैजाको प्रमुख कारण खानेपानी यही भएको उहाँले बताउनुभयो ।
डा. झाले बर्सेनि हैजा फैलनुमा व्यापक रूपमा जनचेतनाको कमी रहेको बताउनुभयो । कम्तीमा पानी उमालेर पिउने हो भने हैजाको जीवाणु मर्छ र हैजा फैलन पाउँदैन । “नेपालमा जहाँ हैजा फैलिएको छ, त्यहाँ जनचेतनाको अभाव देखियो । अब बर्खाको समयमा पानी उमालेर मात्र खानु पर्छ भन्ने सन्देश फैलाउन सके हैजाको महामारी कहिल्यै पनि देखापर्ने छैन,” डा. झाले भन्नुभयो ।
खानेपानी तथा सरसफाइ उपभोक्ता महासङ्घ नेपालका अध्यक्ष राजेन्द्र अर्यालले हैजाबाट बच्न महासङ्घले जिल्ला जिल्लामा तालिम दिएको जानकारी गराउनुभयो । उहाँले शुद्ध खानेपानीका लागि खानेपानी मन्त्रालयको भूमिका महत्वपूर्ण हुने भन्दै वर्षाको समयमा जुनसुकै स्रोतबाट आएको पानी भए पनि उमालेर पिउनु पर्छ भन्ने सन्देश आमनागरिकमा पु¥याउन सक्नुपर्ने बताउनुभयो ।
मधेश प्रदेश स्वास्थ्य निर्देशनालयका निर्देशक सरोज न्यौपानेले हैजा नियन्त्रणमा केन्द्रीयदेखि स्थानीय तहसम्मको टोली पूर्ण रूपमा लागेको जानकारी दिनुभयो । उहाँले पुरानो पानी ट्याङ्कीमा हैजाको जीवाणु देखिएपछि त्यसलाई नष्ट गरेर नयाँ पानी हाल्ने काम पनि भइरहेको बताउनुभयो । उहाँका अनुसार पर्साबाहेकका जिल्लामा पनि हैजा देखापरेकाले ती जिल्लामा जनचेतना फैलाउने, खानेपानीमा पीयूष प्रयोग गर्ने, क्लोरिन राख्न निर्देशन दिने काम भइरहेको छ ।
स्वास्थ्यकर्मी परिचालनको निर्णय
यसैबिच बिहीबार स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या मन्त्रालयका सचिव डा. विकास देवकोटाको अध्यक्षतामा हैजा महामारी नियन्त्रण गर्नका लागि बैठक बसेको छ । बैठकमा विश्व स्वास्थ्य सङ्गठन, इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखा, स्वास्थ्य सेवा विभागका पदाधिकारीहरूको सहभागिता थियो । सचिव डा. देवकोटाका अनुसार वीरगन्जमा फैलिएको हैजा नियन्त्रणका लागि महामारी नियन्त्रणसम्बन्धी तालिम लिएका स्वास्थ्यकर्मीहरूलाई परिचालन गर्ने निर्णय भएको छ ।
“हामीसँग महामारी नियन्त्रणसम्बन्धी तालिम लिएका दुई सय जना स्वास्थ्यकर्मी छन् । उनीहरूलाई परिचालन गरेर हैजा नियन्त्रणमा लिने छाैँ,” सचिव डा. देवकोटाले भन्नुभयो । फिल्ड इपिडिमियोलोजी टे«निङ प्रोग्राम पाएका जनशक्तिको टिम बनाएर परिचालन गरिने भन्दै उहाँले पुरानो पानी नष्ट गर्ने र पीयूषको प्रयोग नगरपालिकामार्फत समन्वय गरेर गर्ने निर्णय भएको छ । बैठकले खानेपानीसम्बद्ध निकायसँग मिलेर पाइपको सर्भे गर्ने, पाइपको मर्मतसम्भार गर्ने निर्णय गरेको छ । हैजा फैलिएको स्थानमा औषधी, पीयूष, क्लोरिन र जनशक्तिको अभाव नभएको पनि स्वास्थ्य सचिव देवकोटाले बताउनुभयो । उहाँले सङ्घ, प्रदेश, स्थानीय तह र विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनसमेतको पाँच जनाको समूह बनाएर महामारी क्षेत्रमा काम गर्ने तयारी भइरहेको बताउनुभयो ।
– सरोज ढुङ्गेल
